Vergangenheit – Przeszłość #1
W czerwcu 1943 r. na biurko dolnośląskiego prowincjonalnego Konserwatora Zabytków Günthera Grundmanna trafił list. Jego nadawcą był Leonhard Laupheimer – pełnomocnik właścicieli majątku ziemskiego w Woskowicach Małych (do 1945 r. Lorzendorf). W swoim liście zapytał on o to, czy wrocławski Urząd Konserwatorski byłby zainteresowany zabezpieczeniem zabytkowych przedmiotów w znajdującym się pod jego opieką pałacu, stanowiącym od 1829 r. własność rodziny von Loesch.
Jaka była rola pałacu w Woskowicach Małych w czasie II wojny światowej?
Grundmann zainteresował się położoną tuż przy przedwojennej granicy polsko-niemieckiej miejscowością dopiero wiosną 1944 r. Już wcześniej, zapewne od 1942 r., swoje zbiory ukrywali w pałacu von Loeschów zaprzyjaźnieni kolekcjonerzy. W ten sposób chcieli oni zabezpieczyć dzieła sztuki przed zniszczeniem, jakiemu mogły ulec podczas alianckich bombardowań stolicy Niemiec. Część przechowywanego zasobu stanowiły zapewne dobra kultury zagrabione w krajach podbitych podczas II wojny światowej. Jedną z osób, które pozostawiły w okolicach Namysłowa swój, a właściwie instytucjonalny depozyt, był urzędnik niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych – Karl Christian von Loesch.
Günther Grundmann zainteresował się położoną tuż przy przedwojennej granicy polsko-niemieckiej miejscowością dopiero wiosną 1944 r.
Kim był Karl Christian von Loesch?
Ten urodzony w 1880 r. w podwrocławskim Szczepanowie (do 1945 r. Oberstephansdorf) profesor berlińskiego Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma specjalizował się w etnologii, folklorystyce i paleontologii. W 1925 r. współtworzył Instytut Studiów Pogranicznych i Zagranicznych. Przez swoje działania na rzecz promocji języka niemieckiego na Bałkanach stał się jednym z inspiratorów powołania Goethe-Institut, organu Niemieckiej Akademii Nauk. W 1933 r. von Loesch wstąpił do NSDAP, swoimi (zbieżnymi z własnymi poglądami) działaniami służąc od tej pory nazistom. Pracował m. in. jako asystent osobistego tłumacza Adolfa Hitlera. Brał też aktywny udział w organizacji Wystawy Berlińskiej. To propagandowe wydarzenie odbyło się na przełomie 1933 i 1934 r. pod hasłem „Wschód krajem przyszłości Niemiec„. Ekspozycja posiadała mocną wymowę antypolską, wpisując się w politykę rewizjonizmu, krytykującą postanowienia traktatu wersalskiego.
30 stycznia 1933 r. powołany został rząd niemiecki z Adolfem Hitlerem jako kanclerzem.
Szeroka sieć powiązań
Zbieżność nazwisk deponującego oraz właścicieli majątku ziemskiego w Woskowicach Małych nie była oczywiście przypadkowa. Karl Christian był ich dalekim krewnym, a przez to osobą spowinowaconą m. in. ze znanymi z naszych poprzednich artykułów feldmarszałkiem Erichem von Mansteinem i jego adiutantem Alexandrem Stahlbergiem. Bardziej zaskakująca była jednak zawartość pozostawionego w Woskowicach Małych depozytu oraz termin, w jakim znalazł się on w tej miejscowości. Akta Auswärtiges Amt trafiły do Woskowic Małych bowiem 20 lipca 1944 r. – w dniu zamachu na Hitlera, dokonanego w „Wilczym Szańcu” przez pułkownika Clausa von Stauffenberga.
Jaka była treść dokumentów niemieckiego MSZ, przechowywanych w pałacu?
Do czego chcieli wykorzystać je chcący wyeliminować Führera spiskowcy? Czy zdeponowane w pałacu w Woskowicach Małych dokumenty mogły odmienić bieg historii?
Odpowiedzi na te pytania postaramy się udzielić w kolejnych odcinkach cyklu.
Źródła fotografii: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Wikimedia Commons
Następny: Vergangenheit – Przeszłość #2
