Pałac w Woskowicach Małych

W niewielkiej miejscowości Woskowice Małe znajduje się kilka obiektów figurujących w rejestrze zabytków. Poza drewnianym kościołem świętego Wawrzyńca, kolejne trzy (pałac, park oraz zabudowania folwarczne) związane są z dawnym majątkiem. Do roku 1945 jego właścicielami była rodzina von Loesch.

Od von Spiegela po von Loescha

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1201 r. w dokumencie papieża Innocentego III. Przez wieki istnienia często zmieniała właścicieli, majątkiem władały liczne rody rycerskie, a następnie arystokratyczne. W XIV w. Woskowice Małe należały do rodziny von Spiegel, kolejnym znanym posiadaczem był Joachim von Obischau und Naefe (do 1611 r.). W ciągu kolejnych 200 lat wieś była w rękach Frankenbergów, Goltzów i Kalckreuthów. Wreszcie w 1829 r. majątek zakupił ród von Loesch, który pozostał w Woskowicach przez kolejne 116 lat.

Za czasów Kalckreuthów, około 1800 r. powstał w Woskowicach Małych obecny pałac, wzniesiony na miejscu wcześniejszego dworu. O starszej budowli niestety nie zachowały się żadne informacje. Lata 1872-1874 oraz rok 1912 to czasy przebudów rezydencji w stylu neogotyckim, które doprowadziły ją do obecnej formy.

Wśród śląskich pałaców

Tak opisał losy pałacu Robert Weber w pierwszym tomie swojej trzytomowej pracy pt. Schlesisches Schlösser:

„Majątek ziemski w Woskowicach Małych wraz z folwarkiem Świbne oraz wiejskim majątkiem jest w posiadaniu rodziny [von Loesch – przyp. MM] od 25 czerwca 1829 r., kiedy to został zakupiony przez Johanna Heinricha Loescha od spadkobierców von Kalckreuthów”

„W latach 1872-1874 do starego dworu dobudowano wysoką wieżę [wraz z klatką] schodową, a część pierwszego i drugiego piętra zaadaptowano na pokoje gościnne. Niektóre stare i masywne pomieszczenia trzeciego i czwartego piętra również zostały przekształcone w komnaty”.

R. Weber, Schlesisches Schlösser, Band 1, Breslau – Dresden 1909, s. 20.

Dwa wesela feldmarszałka

W latach 1920-1945 częstym gościem w pałacu był niemiecki dowódca wojskowy Erich von Manstein. 10 czerwca 1920 r. ożenił się on z Juttą Sybillą von Loesch, córką właściciela Woskowic Małych. Co ciekawe późniejszy feldmarszałek oświadczył się przyszłej małżonce po zaledwie trzech dniach znajomości, zawartej podczas jego noworocznego urlopu. Więcej o tej postaci przeczytać można w artykule Dwa wesela feldmarszałka, który opublikowaliśmy 24 listopada 2013 r.

Doceniany przez historyków sztuki

W 1939 r. na kartach opublikowanego wówczas katalogu zabytków powiatu namysłowskiego pałac w Woskowicach Małych opisano następująco:

„Pałac murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem dwuspadowym z lukarnami. Fasada (elewacja północna) siedmioosiowa, z asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem z portykiem z 1912 r. i trzykondygnacyjnym ryzalitem. Elewacje pałacu zdobią neogotyckie detale, ryzality, szczyty schodkowe, sterczyny, gzymsy nadokienne oraz wykusz. Wnętrza pałacu przekształcone, w układzie dwutraktowym. Część pomieszczeń przyziemia i piwnice sklepione kolebkowo i kolebkowo z lunetami, w pozostałych salach płaskie stropy. W części pomieszczeń zachowane sztukaterie, kominek i boazerie.”

K. Degen, W. Bleyl, V. Werbik, F. Focke, Die Bau und Kunstdenkmäler des Kreises Namslau, Breslau 1939, s. 109.

Od domu dziecka po ośrodek leczenia odwykowego

W konsekwencji przegranej przez Niemcy II wojny światowej dotychczasowi właściciele utracili swoje majątki. Posiadłość w Woskowicach Małych przejęło państwo polskie, a von Loeschowie wyjechali do Niemiec. Dla pałacu szybko znaleziono nowe przeznaczenie.

„23 czerwca 1946 r. staraniem namysłowskiego oddziału Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci otwarty został Dom Dziecka im. Stanisława Popławskiego w Woskowicach Małych. Uroczystość zaszczycił swoją obecnością patron placówki, naturalizowany w Polsce radziecki generał Popławski, przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa we Wrocławiu.„

T. Harjasz, Kronika Ziemi Namysłowskiej 1862-1964, Namysłów 1993.

Tę rolę pałac pełnił jedynie przez cztery lata – z dniem 1 września 1950 r. Państwowy Dom Dziecka w Woskowicach Małych został zlikwidowany. W latach 60. XX w. umieszczono tw nim Ośrodek Leczenia Odwykowego, przekształcony w 1998 r. w Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Wyremontowany w ciągu ostatnich lat pałac pełni w dalszym ciągu funkcję ośrodka terapeutycznego, w związku z tym niemożliwe jest zwiedzanie jego wnętrz.

Autorzy fotografii: Marek Maruszak (1973), Roman Szołdra (2015)

Źródło ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Zasoby portalu Fotopolska

Pałac w Woskowicach Małych to również jeden z bohaterów drugiego odcinka filmowego cyklu „Zamki i pałace Opolszczyzny„, realizowanego przez Opolską Fundację Filmową.