Ptaki Ziemi Namysłowskiej #44

„Jedna jaskółka wiosny nie czyni” mówi nam staropolskie przysłowie. A trzy jaskółki? W naszym kraju gniazdują bowiem trzy przedstawicielki tej ptasiej rodziny – dymówka (Hirundo rustica), oknówka (Delichon urbicum) i brzegówka (Riparia riparia). Sporadycznie do Polski zaglądają również jaskółki rudawe (Cecropis daurica), latem żyjące m. in. we Włoszech i na Bałkanach.

Pospolita na nizinach

Bohaterka dzisiejszego artykułu to najpospolitsza w Polsce jaskółka. Jej krajowa populacja sięga 2 milionów par, oknówek jest u nas niecałe pół miliona par, zaś liczebność brzegówek szacuje się na 420 tysięcy par. Najłatwiej spotkać dymówkę na nizinach, szczególnie w środkowej części kraju (łódzkie, mazowieckie). Najmniej jest ich z kolei w Polsce zachodniej i południowo-wschodniej.

Jak rozpoznać i kiedy spotkać dymówkę?

Od kuzynek dymówkę odróżnić można po: kształcie ogona, węższych skrzydłach, jednolitym (czarnym lub granatowym) wierzchu ciała, a także ceglastoczerwonym czole i podgardlu. Jaskółki to ptaki wędrowne. Dymówka przylatuje do Polski najwcześniej, bo w połowie kwietnia, a na afrykańskie zimowiska udają się od przełomu sierpnia i września. W lata ciepłe i obfitujące w owady zdarza im się zostać do października.

Skrzydlata sąsiadka

Dymówki gniazdują w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka, budując kuliste konstrukcje wewnątrz budynków – wykorzystują w tym celu wiejskie stajnie, obory i strychy, a w miastach upodobały sobie, podobnie jak podobne do siebie jerzyki, blokowiska. Wyjątkowo dymówki żyją „dziko”, z dala od człowieka – na leśnych polanach lub w dolinach rzecznych. Z trzcinowiskami rzek i innych zbiorników wodnych związane są po wyprowadzeniu lęgu, spędzają tam noce zgrupowane w spore, sięgające kilkuset osobników stada.

Waleczni rodzice

Okres lęgowy dymówek trwa od maja do lipca. W tym czasie potrafią one wyprowadzić nawet 3 lęgi (w ciepłe i obfite w pokarm lata). Samiczki składają 4-5 jaj, które są wysiadywane przez 14-16 dni przez oboje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 19-23 dniach, umiejąc już latać, ale jeszcze przez 14-16 dni są dokarmiane przez rodziców. Same mogą już wówczas pomagać w opiece nad młodszym rodzeństwem – w tym momencie ich rodzice przystępują już do kolejnego lęgu. Dymówka słynie ze swojej waleczności – w obronie piskląt atakuje zagrażające im drapieżne ptaki lub koty.

Sojusznik człowieka

Jaskółki to ptaki pożyteczne, ze względu na to, że ich dieta złożona jest wyłącznie z owadów (np. komarów). Swoją zdobycz chwytają w locie. Popularny przesąd, związany z tym, że nisko latające jaskółki zwiastują deszcz. Wytłumaczeniem jest fakt, że przed opadami, gdy wzrasta wilgotność powietrza, swój lot obniżają owady. Czynią to więc także polujące na nie ptaki.

Autorzy fotografii: Ewa Sierpina i Tomasz Chodkiewicz

Autor ilustracji: Władysław Siwek

Literatura: 1. J. Sokołowski, Ptaki Polski, Warszawa 1979, s. 74-75; 2. OTOP – Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa 2018, s. 256-257.