Historia Namysłowskiego Związku Gimnastycznego „Jahn” #1

Niniejszy artykuł opiera się na wspomnieniach Juventiusa Ziemby – jednego z dawnych członków Namysłowskiego Męskiego Związku Gimnastycznego „Jahn”, opublikowanych w 1963 r. na łamach czasopisma „Namslauer Heimatruf”.

Wspomnienia, spisane przez przyszłego zakonnika, który opuścił Namysłów w roku 1911, stanowią cenne źródło informacji o historii i działalności kolejnego z działających niegdyś w Namysłowie zrzeszeń gimnastycznych. Dzięki nim możemy zrekonstruować zarówno początki klubu, jak i jego rozwój oraz kluczowe wydarzenia, takie jak np. poświęcenie sztandaru. Historia Męskiego Związku Gimnastycznego „Jahn” to również świadectwo tego, jak istotną rolę odgrywały na obszarach Cesarstwa Niemieckiego związki gimnastyczne. Położyły one zasługi w kształtowaniu tożsamości narodowych (również polskiej), pielęgnowaniu wartości społecznych, a także budowaniu wspólnoty.

Po lewej: Gimnastyk ćwiczący na drążku poziomym. Po prawej: Gimnastyk skaczący przez konia z łękami oraz asekurujący go kolega (fot. Heinrich Hamann).

Moda na gimnastykę

Związki Gimnastyczne (Turnvereine), zainicjowane przez Friedricha Ludwiga Jahna (1778-1852) w początkach XIX wieku, odegrały kluczową rolę w popularyzacji sportu i wychowania fizycznego. Były one nie tylko organizacjami promującymi zdrowie i sprawność, ale także ruchami, które wspierały ideę jedności narodowej i rozwój patriotyzmu. Działalność tych związków, oparta na zasadach wolności, egalitaryzmu, równości i wspólnoty, miała ogromny wpływ na życie społeczne w całych Niemczech, w tym na Śląsku. Lokalne kluby, takie jak
Männer-Turnverein „Jahn” Namslau (zwany dalej Namysłowskim Męskim Związkiem Gimnastycznym „Jahn”), były tego przykładem.

Początki Namysłowskiego Męskiego Związku Gimnastycznego „Jahn”

Namysłowski Męski Związek Gimnastyczny „Jahn” został założony w lutym 1902 roku. Grupa aktywnych gimnastyków opublikowała wówaczas ogłoszenie w „Namslauer Stadtblatt”, zapraszając zainteresowanych na spotkanie w lokalu pana Maskos. Znajdował się on na Niemieckim Przedmieściu Namysłowa (Ernst Maskos posiadał jeszcze w 1929 r. nieruchomość przy Deutsche Vorstadt 46b). Niestety nie znamy dokładnej lokalizacji tej gospody, prawdopodobnie był to rejon ulic Oławskiej i Kolejowej.

Na spotkanie przyszło wielu entuzjastów, w tym także wpływowi członkowie Towarzystwa Gimnastycznego 1868. Po długich debatach zdecydowano się na założenie nowego klubu gimnastycznego. Kluczową rolę w powstaniu klubu odegrali zegarmistrz Oswald Jander i księgowy Otto Buchwald, obaj będący aktywnymi członkami Towarzystwa Gimnastycznego z 1868 roku (zwanego odtąd „Starym”). Jander został wybrany przewodniczącym nowo powstałego klubu, a Buchwald – przewodniczącym sekcji gimnastycznej. Inne ważne funkcje objęli: mistrz introligatorski Josef Lorcke – sekretarz, mechanik Schczuka – opiekun sprzętu oraz mistrz kuśnierski Franz Slanina – skarbnik.

Początki były trudne, ponieważ klub napotkał na problemy z pozyskaniem niezbędnego sprzętu gimnastycznego, a także funduszy na jego zakup. Członkowie klubu ofiarnie wspierali finansowo działalność, a zaangażowanie każdego z nich przyczyniło się do szybkiego rozwoju klubu. Spotkania i treningi odbywały się w lokalu i ogrodzie pana Maskos. Ćwiczenia na sprzęcie prowadzono w sali, a gimnastyka ogólnorozwojowa odbywała się na zewnątrz, w ogrodzie. Dzięki zaangażowaniu członków szybko wytworzyła się atmosfera pełna radości i entuzjazmu, co przyciągało kolejnych uczestników.

Rozwój klubu i jego pierwsze sukcesy

Z czasem klub zyskał na znaczeniu w społeczności lokalnej. Gdy zaczęły się regularne wieczory gimnastyczne, przyciągały one nie tylko stałych członków, ale także wielu ciekawskich, którzy wkrótce dołączali do klubu. Początkowo klub napotykał opór ze strony
przeciwników, co wywołało pewne napięcia w namysłowskiej społeczności. Sytuacja uspokoiła się jednak, gdy na jednym ze spotkań wybrano nowego przewodniczącego, nauczyciela Pätzolda. Jego wybór przyczynił się do zwiększenia szacunku i uznania dla klubu, który zaczął
zdobywać coraz większe znaczenie na zewnątrz.

Dzięki regularnym i intensywnym treningom, w Namysłowie wyrosła grupa zdolnych gimnastyków, co wzmocniło konkurencję z innymi klubami w regionie. Namysłów stał się liderem w regionie Śląska i Prowincji Poznańskiej w liczbie aktywnych członków oraz
frekwencji na treningach. W 1905 roku czterech członków klubu zdobyło wieńce dębowe na zawodach regionalnych w Prusicach. Te prestiżowe nagrody stały się ozdobą siedziby klubu, a sukcesy te były widocznym dowodem na wysokie umiejętności i zaangażowanie członków stowarzyszenia gimnastycznego.

Z czasem relacje pomiędzy Męskim Związkiem Gimnastycznym „Jahn” a „Starym” Towarzystwem Gimnastycznym 1868 poprawiły się. Młodsi członkowie obu klubów zaczęli wspólnie uczestniczyć w wieczorach gimnastycznych, ucząc się od siebie nawzajem i rywalizując w przyjaznej atmosferze.

Cierpienia młodego stowarzyszenia

Niestety, władze lokalne w tamtym czasie nie okazywały zbyt dużego zrozumienia dla potrzeby rozwoju gimnastyki i ćwiczeń fizycznych. Klub często zmuszony był do trenowania w salach, które najpierw musiał przygotować do użytku. Sprzęt gimnastyczny przechowywano w szopie na zewnątrz, co – zwłaszcza zimą – było uciążliwe. Choć w Sali grzano w piecu, zimą warunki były często nieprzyjemne.

Aby ułatwić letnie treningi na świeżym powietrzu, klub zwrócił się z prośbą do namysłowskiego szwadronu dragonów o zgodę na korzystanie z dużego placu musztry przy drodze do Smarchowic Śląskich (Windisch-Marchwitz). Tam promowano szczególnie grę w piłkę ręczną. Z tych skromnych początków wyrosła silna drużyna, która z biegiem lat osiągnęła wysoki poziom i z powodzeniem uczestniczyła w zawodach na obszarze całego Śląska.

Aby poprawić stan posiadania i poszerzyć zasoby sprzętu sportowego, po każdym wieczorze gimnastycznym i na zebraniach miesięcznych organizowano zbiórki pieniężne. Każdy członek klubu ofiarnie przekazywał datki podle swoich możliwości finansowych. Ponieważ klub nie
miał jeszcze swojej flagi, postanowiono założyć fundusz na jej zakup.

Dalsze dzieje Männer-Turnverein „Jahn” Namslau przedstawimy w kolejnym artykule z serii poświęconej namysłowskim stowarzyszeniom gimnastycznym.

Literarura: J. Ziemba, Die Männer-Turnverein „Jahn” Namslau, [w:] Namslauer Heimatruf, nr 26, Ostern 1963. Tekst dostępny jest również w wersji elektronicznej pod adresem https://www.namslau-schlesien.de/jahn.htm.

Źródła ilustracji: 1. Archiwum Cyfrowe TPNiZN, 2. Fotografie gimnastyczne autorstwa Heinricha Hamanna