Ptaki Ziemi Namysłowskiej #20
Najczęściej obserwowanym w okolicach Namysłowa przedstawicielem rodziny sokołowatych jest pustułka (Falco tinunnculus). W poprzednich sezonach lęgowych ptak ten gniazdował w samym sercu miasta – na gotyckich wieżach ratusza, kościoła św. Piotra i Pawła oraz Bramy Krakowskiej.
Strojny samiec i skromna samiczka
Obie płcie pustułek różnią się od siebie barwą upierzenia. Bardziej kolorowe są samce – o popielatej głowie i rdzawoczerwonym wierzchu ciała. Z kolei samice są brązowe, zaś spód ciała u wszystkich ptaków jest barwy kremowej o obfitym nakrapianiu. Rozmiary ptaków obu płci są podobne, samiczki są jednak nieco cięższe (przeciętnie o 30 gramów).
Najliczniejszy polski sokół
W Polsce żyje obecnie około 5 tysięcy par pustułek, warto odnotować to, że ich liczebność w ostatnich latach powoli wzrasta. Pustułka jest obecnie najpowszechniej występującym z trzech krajowych sokołów, znacznie rzadsze od niej są kobuzy (Falco subbuteo, około 2 500 par) i sokoły wędrowne (Falco peregrinus, około 55 par). Dawniej na ziemiach polskich gniazdowały również kobczyki (Falco vespertinus), pustułeczki (Falco naumanni) i rarogi (Falco cherrug).
Najwięcej europejskich pustułek zamieszkuje Niemcy, Wielką Brytanię oraz Francję Oprócz Europy zamieszkują także większą część Azji oraz Afryki. Ich główne zimowiska znajdują się w Indiach, a także w Japonii.
Ze wsi do miast
W ostatnich dekadach ornitolodzy obserwują przenosiny pustułek z wiejskich pól uprawnych na miejskie blokowiska. W konsekwencji zmiana środowiska sprawiła to, że dusza część polskiej populacji stała się ptakami osiadłymi, nie odlatującymi na zimę. Oprócz wież i dachów, na miejsca zakładania gniazd wybierają też na kominy i różnego rodzaju słupy. Podmiejskie pustułki preferują przede wszystkim śródpolne zadrzewienia oraz obrzeża lasów. Często wykorzystują również gniazda opuszczone przez inne ptaki – wrony, sroki i myszołowy, korzystają także oze skrzynek lęgowych.
Posiłki z dostawą do gniazda
Pustułki składają jaja wiosną, w gnieździe jest ich zazwyczaj od trzech do siedmiu. Pisklęta klują się jednocześnie, po czterech tygodniach od złożenia przez samicę ostatniego jaja. To ona wysiaduje, rolą samca jest karmienie partnerki. Robi to przez ponad 1,5 miesiąca, począwszy od okresu przed złożeniem jaj, następnie przez cały okres inkubacji, wreszcie przez pierwsze 10 dni życia piskląt. Wówczas samiec ma do wykarmienia całą rodzinę, partnerkę i potomstwo. Młode pustułki przebywają w gnieździe przez 4-5 tygodni od wyklucia.
Po lewej: młode pustułki (trzy samiczki i samczyk) niedługo po opuszczeniu gniazda. Po prawej: dorosły samiec z upolowanym gryzoniem w szponach (fot. Łukasz Berlik)
Pustułka – łowca gryzoni
Terenami łowieckimi pustułek są otwarte przestrzenie, porośnięte niską roślinnością. Żywią się głównie gryzoniami, drobnymi ptakami – wróblami, szpakami, sikorami oraz owadami. Na terenach skalistych polują też na jaszczurki. Co prawda te sokoły nie wyspecjalizowały się w polowaniach na miejskie gołębie, niemniej wywierają na nie presję. „Latające szczury” nie preferują sąsiedztwa pustułek, stanowiących pewne zagrożenie dla piskląt i młodych ptaków, a do tego hałaśliwych.
Po lewej: odpoczywający samiec (?) pustułki(fot. Łukasz Berlik). Po prawej: samczyk w swojej czatowni, urządzonej na ściętym pniu (fot. Andrzej Cieśla).
Autorzy fotografii: Łukasz Berlik (Opolskie Towarzystwo Przyrodnicze), Andrzej Cieśla (Ogólnopolska Grupa Obserwatorów Ptaków), Waldemar Kita. Źródło fotografii: Zasoby portalu BirdWatching.pl.
Autor ilustracji: Władysław Siwek
Literatura: 1. J. Sokołowski, Ptaki Polski, Warszawa 1979; 2. Trendy liczebności ptaków w Polsce (red. D. Ochocińska i T. Chodkiewicz), Warszawa 2018.
