Felix Cohn i jego wynalazek
Dotarcie do informacji o wynalazcy tego niezwykłego patentu okazało się nie lada wyzwaniem. Wśród setek osób noszących to samo nazwisko, trudno było bowiem zidentyfikować właściwego autora przełomowego wynalazku. A jednak – to właśnie w Namysłowie, śląskim mieście o bogatej historii, pewien mieszkaniec wpadł na pomysł, który – jak się później okazało – znacznie wyprzedzał swoją epokę.
Z troską o użytkownika
W lutym 1896 r. opatentował on składany wózek dziecięcy, który wyraźnie odbiegał od standardów obowiązujących pod koniec XIX wieku. Dlaczego był tak nowatorski? Ówczesne wózki służyły wyłącznie do przewożenia niemowląt, a także nieco starszych dzieci, w pozycji leżącej. Nowy model umożliwiał transport dziecka zarówno na leżąco, jak i na siedząco, co znacząco zwiększało komfort i funkcjonalność.
Dodatkowym atutem wynalazku była możliwość złożenia wózka, dzięki czemu stawał się on praktycznym rozwiązaniem na co dzień. Patent został zarejestrowany w wielu krajach Europy, a także w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Jego idea przetrwała próbę czasu i do dziś wykorzystywana jest w projektowaniu nowoczesnych wózków dziecięcych. Dzięki temu wynalazkowi Namysłów (do 1945 r. Namslau) zapisał się na kartach światowej historii innowacji.
Opis wynalazku Felixa Cohna, zawarty w brytyjskiej księdze patentowej.
18-latek zmienia świat
Autorem tego przełomowego projektu był młody żydowski kupiec Felix Cohn, który – za urzędowym pozwoleniem – posługiwał się również nazwiskiem Hahn. Dlaczego? Tego nie ustaliłem. 18-letni wynalazca mieszkał w kamienicy pod numerem 17, znajdującej się w południowej pierzei namysłowskiego rynku. Budynek ten niestety nie zachował się do naszych czasów.
Choć nie był rodowitym Namysłowianinem – urodził się 29 września 1878 r. w Legnicy (Liegnitz) jako syn byłego kupca Leopolda Cohna i Dorothei z domu Brann – to już w 1896 r, był obecny w dokumentach jako mieszkaniec miasta. Tak również widnieje w księgach patentowych całego świata.
11 stycznia 1906 roku we Wrocławiu (Breslau) zawarł związek małżeński z Klarą Kretschmer. Była ona zamieszkałą przy Kronprinzestrasse 32 sprzedawczynią urodzoną w tym mieście, córką nieżyjącego już wówczas Hugo Kretschmera i Selmy z domu Bielski. W tym samym miesiącu, w domu przy Rynku 17 w Namysłowie, urodziła się małżonkom córka Herta.
Klara zmarła przedwcześnie, 3 kwietnia 1922 roku, w wieku zaledwie 37 lat. Po jej śmierci Felix ponownie się ożenił również pochodzącą z Wrocławia Elsą Schäfer. Sam zmarł również młodo – w wieku 48 lat, 17 lutego 1926 r. w klinice chirurgicznej w Królewcu (Königsberg).
Zachowany akt zawarcia małżeństwa przez Felixa Cohna (Hahna) i Klarę Kretschmer.
Ucieczka przed Zagładą
Warto również wspomnieć o jego córce – Hercie, urodzonej w 1906 r. w Namysłowie. Wyszła ona za mąż za Bertholda Breslauera. Gdy w 1933 r. naziści przejęli władzę w Niemczech i wkrótce rozpoczęły się prześladowania ludności żydowskiej, para zdecydowała się opuścić kraj. 10 marca 1934 r. wyruszyli w podróż do Brazylii na pokładzie niemieckiego liniowca General San Martin, należącego do Hamburg-Amerika Linie. Dotarli do brazylijskiego portu Santos, a następnie osiedlili się w São Paulo. Jeszcze w tym samym roku przyszedł na świat ich syn, któremu nadali imię po dziadku – Felix. Herta Breslauer (z domu Cohn) zmarła 13 lipca 1960 r. w São Paulo, w wieku 54 lat.
Tak kończy się historia przełomowego wynalazku z Namysłowa – historii, która zaczęła się od wizjonerskiego pomysłu młodego kupca, a którego echo dotarło wraz z jego potomkami aż za ocean.
SS General San Martin
Był to niemiecki liniowiec pasażerski o długości 150 m i pojemności 11 343 BRT, mogący pomieścić 830 pasażerów, a rozwijający prędkość 13 węzłów. Zbudowany przez stocznię Howaldtswerke-Deutsche Werke w Kilonii, został ukończony 10 stycznia 1923 r. jako SS Thuringia dla armatora linii transatlantyckiej Hamburg-Amerika Linie (HAPAG). W 1930 r. przemianowany na General San Martin, od 1934 czarterowany, a później w pełni przejęty przez Hamburg Südamerikanische Dampfschifffahrts-Gesellschaft.
W czasie II wojny światowej, w 1939 r., jednostkę zarekwirowała Kriegsmarine. Początkowo służyła jako pływające zakwaterowanie dla załóg U-Bootów, a następnie przekształcono ją w statek szpitalny. W 1945 r. odegrała znaczącą rolę podczas ewakuacji ludności niemieckiej z terenów wschodnich – w 11 rejsach przewiozła na zachód około 30 tysięcy uciekinierów.
W październiku 1945 r. statek przekazano Wielkiej Brytanii w ramach reparacji wojennych. Przebudowany na transportowiec, od 1946 r. pływał jako Empire Deben pod zarządem Ministerstwa Transportu Wojennego (MOWT), obsługiwany przez Shaw Savill & Albion Lines. Ostatecznie, 11 stycznia 1949 r., statek dotarł do Newport, gdzie został zezłomowany.
Źródła informacji oraz ilustracji: 1. Archiwum Państwowe w Opolu, 2. U.S. Government Printing Office 1897 (Uniwersytet Cornell), 3. The Canadian Patent Office Record and Register of Copyrights and Trade Marks 1897 (Uniwersytet Kalifornijski), 4. Deutsche Digitale Bibliothek, 5. Europejska wyszukiwarka patentów, 6. Ancestry. FamilySearch (dostęp 15.04.2025), 7. shipsnostalgia.com (dostęp 15.04.2025), 8. Zasoby portalu Fotopolska, 9. Archiwum Cyfrowe TPNiZN.
