Ptaki Ziemi Namysłowskiej #51

Część nazw miejscowych w powiecie namysłowskim związanych jest z przyrodą. Dotyczy to np. wsi położonych niegdyś w sąsiedztwie rozległych lasów dębowych, brzozowych i bukowych – Dębnika, Dąbrowy, Dąbrówki Dolnej, Brzezinki, Bukowia i Bukowy Śląskiej. Okoliczne kompleksy leśne zamieszkiwały oczywiście zwierzęta, a ich obecność odcisnęła się w nazwach np. Wilkowa, Wężowic, Jaźwinki (przysiółek Wężowic, jaźwiec to staropolskie określenie borsuka), Krogulnej czy wreszcie Jastrzębia.

Znany od wieków

Te spore ptaki szponiaste musiały być licznie spotykane na południe od Namysłowa, bowiem już w 1251 r. lokowaną wówczas miejscowość określono w dokumencie jako „Jastrzembe„. Z czasem nazwa wsi przekształcała się stopniowo w germańsko brzmiące Nassadel, jednak jeszcze w 1484 r. znano również jej polską nazwę „Jestrzemba„. Gdy w 1945 r. Ziemia Namysłowska znalazła się w granicach Polski, miejscowość otrzymała na powrót nazwę jednoznacznie kojarzącą się ze skrzydlatym drapieżnikiem.

Ofiara

Pomimo stosunkowo niewielkiej liczebności (około 5 500 par lęgowych), jastrzębia można określić jako ptaka występującego w Polsce powszechnie. Najczęściej spotykany jest na Śląsku i w Wielkopolsce oraz w dużych kompleksach leśnych. Stabilne populacje jastrzębi żyją np. w Puszczy Białowieskiej i Puszczy Kampinoskiej. Krajowa populacja tego szponiastego powoli odbudowuje się do poziomu sprzed 60 lat – na przełomie lat 50. i 60. XX wieku miała bowiem miejsce katastrofa ekologiczna, związana ze stosowaniem w rolnictwie toksycznych środków ochrony roślin (m. in. DDT). Ptaki drapieżne jako końcowe ogniwo łańcucha pokarmowego przyjęły szkodliwe substancje z ciał zjadanych gryzoni. W efekcie skorupki jajek pękały pod ciężarem wysiadujących je dorosłych ptaków. Wymieranie jastrzębi posiadało jeszcze jedną przyczynę – były one tępione przez człowieka, szczególnie przez rolników i hodowców gołębi pocztowych. Również współcześnie ofiarą takich działań pada kilkaset ptaków rocznie, pomimo tego, że jastrząb jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Na jego liczebność wpływ ma również degradacja obszarów leśnych.

Myśliwy

Ten znakomity myśliwy stał się prześladowaną ofiarą, także nie pozostało mu nic innego, niż zmiana trybu życia na bardziej skryty. Ostoją stały się lasy, w których jastrząb gniazduje oraz poluje na swoich dalekich kuzynów – dzięcioły, gołębiowate (przez upodobanie do nich zwany jest „gołębiarzem”, w odróżnieniu od „wróblarza” krogulca), krukowate, a także na drobne ssaki – gryzonie i zajęczaki. Budowa nóg pozwala na chwytanie ofiar lecących, a także ukrywających się wśród gęstych gałęzi. Brawurę i zmysł łowcy szponiaste mają jednak w genach, dlatego nadal zapuszczają się nad położone „po sąsiedzku” pola uprawne i gospodarstwa (szczególnie jesienią i zimą odbywają dłuższe wyprawy poza swoje rewiry lęgowe), atakując dzikie kuraki (bażanty, kuropatwy), hodowlany drób, a nawet domowe koty i niewielkie psy.

Wierny partner

Jastrzębie łączą się w monogamiczne pary, często na całe życie. Warto wspomnieć, że podobnie jak u wielu innych szponiastych, samice są większe od samców. Budują w koronach leśnych drzew kilka gniazd, z których korzystają w różnych sezonach lęgowych. Jako budulec używają suchych oraz zielonych gałęzi drzew iglastych, wyściółkę stanowią suche trawy. Samice składają w kilkudniowych odstępach 2-5 zielonkawobiałych jaj, które wysiadywane są (przez oboje rodziców) przez 35-40 dni. Młode opuszczają gniazdo po kolejnych 41-43 dniach, a po uzyskaniu umiejętności lotu usamodzielniają się, mając około 70 dni. Przyjmując, że jastrząb przystępuje do lęgów na przełomie marca i kwietnia, to moment usamodzielnienia piskląt przychodzi w czerwcu-lipcu.

Ptaki Ziemi Namysłowskiej #50