Kompleks pałacowy w Jastrzębiu #2

Do dnia dzisiejszego nie zachował się niestety XVIII-wieczny pałac dawnych właścicieli Jastrzębia (jeszcze w 1965 roku istniały sklepione kolebkowo piwnice). Z drugiej strony, nadal możemy podziwiać klasycystyczną willę z 1844 r. oraz wybudowaną w roku 1881 oranżerię, stanowiącą dawniej łącznik między starym (niezachowanym) i nowym (willa) pałacem. W dużym stopniu przetrwały także zabudowania folwarczne majątku Heydebrandów i o nich opowiem dziś nieco szerzej.

Powyższe obiekty wpisano do Rejestru Zabytków Województwa Opolskiego 10 czerwca 1965 roku. Po 15 latach, 29 stycznia 1980 r. na listę wpisano także park przypałacowy, uaktualniając w ten sposób poprzednie wpisy z 31 maja 1950 r. oraz 15 czerwca 1958 r.

Dawna rządcówka (inspektorat) – ul. Dworcowa 24

Budynek jest położony na południowy-wschód od pałacu. Rządcówka powstała w I połowie XIX wieku, podobnie jak większość zachowanych budynków. Obiekt jednokondygnacyjny, klasycystyczny, otynkowany. Dawniej z dachem dwuspadowym, za to obecnie z czterospadowym. Rowkowanie tynkarskie. Narożniki ujęte boniowaniem, naczółkowy dach pokryty dachówką. W oknie szczytowym zauważalne półokrągłe zwieńczenie.

Budynek mieszkalny (oficyna) – ul. Dworcowa 26

Zbudowany został w I połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym. Obiekt murowany z cegły, otynkowany. Konstrukcja parterowa, na rzucie prostokąta, dwutraktowa. Narożniki są ujęte boniowaniem, zaś naczółkowy dach pokrywa dachówka.

Dawna poczta – ul. Dworcowa 18

Określana również mianem „Starego pałacu”. Znajduje się na zachód od pozostałości głównego pałacu (tj. oranżerii oraz willi). Zbudowana w I połowie XIX wieku. Masywna, klasycystyczna konstrukcja, z zewnątrz otynkowana. Dawniej ośmio, obecnie siedmioosiowe elewacje. W trójosiowych szczytach znajdują się półkoliste okna. Dach czterospadowy. Podobne formy w tym samym stylu klasycyzmu przejawiała dworska stajnia.

Park

Rozciąga się na południowy-wschód od pałacu. W literaturze opisywany jest jako park krajobrazowy, z obsadzoną starodrzewiem polaną oraz dwoma kopcjami. W sąsiedztwie ruin rezydencji Heydebrandów znajdowała się sadzawka, którą otaczał szpaler kasztanowców.

Grobowiec rodziny von Boehm

W południowo-zachodniej części przypałacowego parku znajdował się grobowiec Sylwii Gottlieby von Boehm und Bezing, zmarłej w 1760 roku pani na Ziemiełowicach (do 1945 r. Simmelwitz) i Jastrzębiu oraz Wilhelma von Boehm (zapewne jej męża), zmarłego w 1776. Płyta nagrobna wykonana była z piaskowca, zaś napisy na niej były zdaniem ówczesnych badaczy (Degen i spółka) nieczytelne już w 1939. Fotografia wykonana w roku 1994 przywołuje jednak nieco inną prawdę o zabytku.

Dawna kuźnia – ul. Opolska 8

Wybudowana w roku 1810. Obecnie obiekt handlowy (sklep odzieżowy), wcześniej budynek mieszkalny i usługowy. Znajduje się na zachodnim krańcu wsi, na skrzyżowaniu ulicy Dworcowej z Drogą Wojewódzką nr 454 (ulica Opolska). Budowla jednopoziomowa,. Dwuosiowa, otynkowana, z dachem dwuspadowym, który nadaje wschodniej elewacji efektowny wygląd. Trójkątny przyczółek oparty jest na solidnych kolumnach w stylu toskańskim.

Żelazna podkowa na naczółkowym szczycie wskazywała na oryginalne przeznaczenie zabytkowego budynku. W centralnej osi murowane drzwi z wierconymi ościeżnicami. Na poziomie owalnej, drewnianej płyty można było dostrzec pisany czcionką Franktturinschrift napis Nassadel Namslauer Kreis 1810. Autentyczne piękno fasady dawnej kuźni było już dawniej wzmacniane poprzez żółte, różowe oraz ciemnoszare tynki.

Dawna roszarnia

Na zakończenie warto zamieścić kilka słów o niezachowanym do czasów nam współczesnych obiekcie dawnej roszarni. Był to budynek pochodzący z początków XIX wieku. Warto zauważyć, że już w 1939 wzmiankowany był przez zespół Kurta Degena jako ruina. Znajdować miał się na południowy-wschód od wsi, w pobliżu lasu. Roszarnię opisano w literaturze następująco:

„Na połączonym półkolumnami ostrołuku spoczywa trójkątny fronton. Po bokach kręcone, ślimakowe woluty z zamurowanym, półkolistym otworem. Panele listwowe z palmetami w sgraffito – neorenesansowe malunki ścienne.”

K. Degen, W. Bleyl, V. Werbik, F. Focke, Die Bau und Kunstdenkmaler des Kreises Namslau, Breslau 1939, s. 169-170.

Tylko zachodni szczyt (z otynkowanej cegły) wzmocniony tylnymi przyporami, przetrwał bez wątpienia do roku 1963. Powstała wówczas stosowna adnotacja na konserwatorskiej karcie obiektu. Obecnie, w miejscu w którym znajdowała się roszarnia, funkcjonują wojskowe warsztaty.