ONA – czyli o namysłowskiej architekturze
WYKUSZ – to wystający poza lico ściany element konstrukcyjny poszerzający wnętrze budynku. Nadwieszony jest powyżej parteru na wysokości jednej lub kliku kondygnacji.
Ta forma architektoniczna wywodzi się z architektury Bliskiego Wschodu, gdzie pełnił funkcję obronną. W Europie w czasach gotyku urządzano w nich toalety.
Po lewej: Kamienica przy ul. Marii Skłodowskie-Curie 15-17 w Łodzi. Po prawej: Fragment elewacji domu przy ul. Świętej Anny 2 w Katowicach-Nikiszowcu.
W późniejszych czasach wykusze służyły jako kaplice domowe oraz miejsca do wypoczynku. Nowożytne konstrukcje wzbogacały reprezentacyjne pomieszczenia budynków (piano nobile). Dodatkowo poprawiały też oświetlenie wnętrza.
Największą popularnością wykusz cieszył się jednak w dobie renesansu oraz w XIX wieku. Upodobali go sobie zwłaszcza budowniczowie angielskich pałaców. Forma jest jednak wykorzystywana również przez współczesnych architektów.
Źródła ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Zasoby portalu Fotopolska.
Literatura: 1. Słownik terminologiczny sztuk pięknych (red. K. Kubalska-Sulkiewicz), Warszawa 2005.
W kamienicy przy ul. Stanisława Staszica 2 zobaczyć można powojenną realizację wykusza. Pojawił się on po roku 1945 w miejscu pierwotnego balkonu.
