ONA – czyli o namysłowskiej architekturze

SYNAGOGA – inaczej bożnica, budowla służąca członkom gmin żydowskich jako miejsce modlitwy, dyskusji czy komentowania przepisów religijnych.

Pierwsze synagogi powstały w VI w. p.n.e. Bożnice przybierały różne formy, od małych drewnianych budynków na wsiach, po monumentalne, murowane budowle w miastach. Głównym pomieszczeniem synagogi jest sala modlitw. W niej znajduje się bima, z której odczytywana jest Tora oraz inne księgi prorockie. Bima ma zwykle kształt czworo- lub ośmioboku i jest otoczona balustradą. Dostęp do niej zapewniają schodki, ulokowane z jednej lub z dwóch stron.

Najważniejszym elementem wyposażenia synagogi jest ręcznie przepisany pergaminowy zwój Tory. Przechowuje się go w ozdobnej szafie ołtarzowej lub wnęce zwanej aron ha-kodesz. W Europie tradycyjnie znajduje się ona na osi ściany wschodniej. Jest ona orientowana, czyli skierowana w stronę Jerozolimy i Wzgórza Świątynnego.

Synagoga w Namysłowie

Murowaną synagogę w Namysłowie lokalna gmina żydowska wybudowała w 1856 roku. Orientowana budowla, wzniesiona na planie prostokąta, służyła gminie żydowskiej do 1938. Wówczas jej wnętrze zniszczyli naziści w czasie Nocy Kryształowej (z 9 na 10 listopada). Po wojnie budynek przez pewien czas służył wspólnocie zielonoświątkowej, a obecnie mieści się tam sala gimnastyczna. Dawna synagoga znajduje się u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Stanisława Dubois, praktycznie w połowie drogi między rynkiem i dworcem kolejowo-autobusowym.

Pozostałe bożnice w powiecie namysłowskim

Innymi miejscowościami, położonymi obecnie w granicach powiatu namysłowskiego, w których funkcjonowały niegdyś synagogi były Miejsce (do 1945 r. Städtel) i Pokój (do 1945 r. Carlsruhe). Żydzi z Miejsca pierwszą, drewnianą synagogę posiadali już w roku 1780. Kolejny, murowany budynek poświęcono 3 czerwca 1811 r. Wykorzystywany był on do końca żydowskiej bytności w Miejscu, obecnie funkcjonuje jako budynek mieszkalny. Znacznie później, bo w 1864 roku powstała synagoga w Pokoju. Świątynia ta spłonęła podczas Nocy Kryształowej, a następnie nazistowskie władze podjęły decyzję o jej rozbiórce. Na jej miejscy do dziś znajduje się pusty plac, na którym prowadzony jest handel targowy.

Żydowskie świątynie w okolicznych miastach

Dawną żydowską świątynię zobaczyć można również m. im. w niedalekich miastach – Bierutowie (przy ul. 1 Maja), Kępnie (przy ul. Łazienkowej) oraz Oleśnicy (przy ul. Łużyckiej). Dwa pierwsze budynki są nieużytkowane, synagoga w Oleśnicy pełni obecnie rolę… zielonoświątkowego kościoła Zbawiciela (Salwatora).

Od lewej: 1. Dawna synagoga w Bierutowie; 2. Dawna synagoga w Kępnie na pocztówce z 1915 r.; 3. Kościół Zbawiciela w Oleśnicy. Wybudowany został około 1417 r. jako synagoga, która tamtejszym Żydom służyła do roku 1539.

Źródła ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Zasoby portalu Wratislaviae Amici – polska-org.pl.