Sześć pałaców Wilkowa

Wilków, sąsiadująca z Namysłowem siedziba gminy wiejskiej. Gminy o monotonnym, równinnym charakterze, pełnej do dnia dzisiejszego zielonych łąk i pól uprawnych, z rzadka porośniętej niewielkimi zagajnikami. Zabytków na tym obszarze nie brakuje. Są to zarówno pałace, kościoły, jak i zakłady przemysłowe. W samym Wilkowie znajdowało się niegdyś aż sześć pałaców, o których opowie dzisiejszy artykuł.

Wilków Dolny – ul. Parkowa 1

Pierwsze dwa pałace znajdują się nieopodal dworca kolejowego, z którego peronów świetnie widać przynależną do folwarku Nieder-Wilkau dawną fabrykę płatków ziemniaczanych. Majątek Wilków Dolny jest najlepiej zachowany do dnia dzisiejszego. Okazały pałac rodziny Goldertów otoczony jest rozległym parkiem (figuruje on w rejestrze zabytków), a idąc w stronę dworca mijamy budynki mieszkalne, zajmowane niegdyś przez pracujące w majątku rodziny Heinzelmannów, Sowartów, Jaschke i Wiesnerów. W 1945 r. opuszczony pałac zajęli przesiedleńcy ze Lwowa. Fotografując zabytek spotkaliśmy jednego z nich, mieszkającą po sąsiedzku panią, która pokrótce przedstawiła nam powojenną historię obiektu, wykorzystywanego jako budynek mieszkalny, ale i jako przedszkole. Obecnie stoi nieużytkowany, ale na szczęście posiada nowy dach, a mieszkający we wsi właściciele doglądają go.

Wilków Dolny. U góry fotografie wykonane wiosną 2015 r. Poniżej zdjęcie z kartki pocztowej, datowanej na rok 1943

Wilków Górny – ul. Krótka 1

Po drugiej stronie ulicy, noszącej dawniej nazwę Dorfstrasse (Wiejskiej), znajduje się ruina pałacu w Wilkowie Górnym (Ober-Wilkau). Zawalony dach i wybite okna sprawiają przygnębiające wrażenie, co potęguje zasłyszana pogłoska o tym, że gmina nie chce sprzedać terenu spadkobiercom rodziny Jennike, czekając na całkowite zniszczenie pałacu. Aktualizując artykuł, musimy niestety zamieścić informację o rozbiórce zabytku. Przeprowadzona została ona na początku roku 2016.

Historię budowli znajdujemy w poświęconym powiatowi namysłowskiemu zeszycie Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce. W 1819 r. dobra zakupił Otto Christian von Kuylenstiern, który wybudował klasycystyczny pałac. Wnętrza przekształciły przebudowy z lat 1910 i 1916. Podczas tej drugiej powstał także balkon w tylnej, wschodniej elewacji.

Wilków Górny. Powyżej fotografia z lat 30. XX wieku, poniżej zdjęcia wykonane w roku 2010

Wilków Średni – ul. Długa 50-58

Minąwszy kościół św. Mikołaja docieramy do Mittel-Wilkau, czyli dawnego majątku Wilków Średni lub Wilków Środkowy. Do 1945 r. należał on do rodziny Zürpelów, a obecnie zamieszkiwany jest przez sześć rodzin. Pałac zachował się w dość dobrym jak na tutejsze warunki stanie. Przed zagładą uratował go wyraźnie fakt przekształcenia w wielorodzinny budynek mieszkalny. Zachowały się fragmenty otaczającego posiadłość muru i zabytkowego drzewostanu.

Pałac w Wilkowie Średnim na pocztówce wydanej około roku 1915 oraz fotografiach młodszych o 100 lat.

Wilków Nowy – ul. Długa 141-143

Najbardziej niepozorny jest pałacyk w Wilkowie Nowym (Neue-Wilkau), który znajduje się praktycznie na krańcu wsi, przy drodze prowadzącej do Jakubowic. Ostatnim zarządcą majątku był niejaki Tietze, w 1945 r. osiedli tu polscy osadnicy. Zabudowania folwarczne zdążyli splądrować żołnierze radzieccy, którzy pozostawili po sobie martwego towarzysza, którego Polacy pochowali w obejściu.

Pałac w Wilkowie Małym na fotografii pocztówkowej z roku 1927

Wilkówek (Barski Dwór)

We wstępie wspomnieliśmy o tym, że w Wilkowie znajdowało się niegdyś sześć pałaców. Cztery do dziś znaleźć można w tej miejscowości. Pozostałe dwa pałace znajdowały się w położonych nieopodal przysiółkach: Wilkówku i Spalonym.

Pierwszy z dworków przetrwał co najmniej do roku 2012, obecnie na zdjęciach satelitarnych dostrzec można fundamenty rezydencji. O samym budynku wiemy niewiele, znane jest nazwisko jego ostatniego właściciela. Był nim niejaki Willi Apfeld. Wilkówek (lokalnie używa się też nazwy Barski Dwór, do 1945 r. majątek nosił miano Hohen-Wilkau) to aktualnie przysiółek Wilkowa.

Spalony (Wilkowiec)

Druga z miejscowości nieprzypadkowo nosi nazwę Spalony. Ma to sens, ponieważ próżno szukać pałacyku w tym znajdującym się między Wilkowem, a Krzykowem folwarku. Klein-Wilkau należał na początku XV w. do posiadłości Heinricha Seydlitz von Lassan, zaufanego dworzanina cesarza Zygmunta Luksemburskiego (1368-1437). W czasie soboru w Konstancji (1414-17) Heinrich był jednym z opiekunów praskiego reformatora Jana Husa (o tym jak skuteczna była to opieka wiemy z historii. Także tej „bez cenzury”). Ciekawostką jest to, że Robert Weber wskazał pałacyk Klein-Wilkau jako miejsce urodzenia hrabiny Augusty von Harrach (1800-1873) – morgantycznej żony pruskiego króla Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna (1770-1840). W 1888 r. folwark nabył Rudolf von Seydlitz-Kurbach, we władaniu tego rodu pozostał on do końca II wojny światowej. Zapewne pałac uległ zniszczeniu w roku 1945 lub niedługo później.

Pałac w „Wilkowie Małym” na fotografiach, które wykorzystał w roku 1909 Robert Weber w swojej publikacji poświęconej śląskim pałacom

To już koniec naszej wędrówki, podczas której odwiedziliśmy sześć pałaców Wilkowa. Zachęcamy do lektury kolejnych materiałów historycznych, również tych poświęconym innym rezydencjom, znajdującym się w pobliżu. Zajrzyjcie razem z nami do Jakubowic, Pągowa i Pszenicznej!

Literatura: 1. R. Weber, Schlesische Schlösser, Band 3, Dresden 1909; 2. K. Degen, W. Bleyl, V. Werbik, F. Focke, Die Bau und Kunstdenkmäler des Kreises Namslau, Breslau 1939; 3. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VII, Województwo opolskie (red. T. Chrzanowski, M. Kornecki), zeszyt 7 (Powiat namysłowski), Warszawa 1965; 4. D. Dąbrowski, Wilków, [w:] http://www.palaceslaska.pl/index.php/wojewodztwo-opolskie/powiat-namyslowski/1631-wilkow2, [dostęp: 29 VIII 2023 r.].

Źródła ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Zasoby portali Pałace Śląska, Polska-org.pl oraz Turystyka-namyslow.pl.