Na jubileusz 400-lecia kościoła parafialnego w Namysłowie #1

Na początku 1893 r., w wydanych w dniach 15 stycznia i 1 lutego numerach czasopisma Schlesisches Pastoralblatt, ukazał się dwuczęściowy artykuł Zum 400 jährigen Jubiläum der Pfarrkirche in Namslau (Na jubileusz 400-lecia kościoła parafialnego w Namysłowie), którego tłumaczenie na język polski prezentować będziemy Wam przez kilka najbliższych tygodni.

Autorem artykułu była postać silnie związana z opisywanym kościołem, a także z Ziemią Namysłowską. Był nim ksiądz Teodor Myśliwiec (1845-1902) – urodzony w Gliwicach proboszcz parafii świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz dziekan (archiprezbiter) namysłowski w latach 1884-88, a następnie proboszcz w Krzyżownikach i dziekan rychtalski w latach 1888-93. Poproszony o opracowanie okolicznościowego tekstu, świetnie wywiązał się z postawionego zadania. Dzięki temu powstało cenne źródło wiedzy o dziejach namysłowskiego kościoła, do czego okazją był wspomniany jubileusz.

Oddajmy głos księdzu Myśliwcowi:

„6 listopada każdego roku katolicka parafia Namysłów obchodzi rocznicę dnia, w którym 400 lat temu [tj. 6 listopada 1492 r. – przyp. red.] biskup Jan IV Roth konsekrował odbudowany z ruin kościół św. Piotra i Pawła. W 1483 r., we wtorek przed Marcinem [tj. 6 listopada 1483 r.], miasto zostało całkowicie spalone, a kościół ucierpiał tak wielce od gwałtownego pożaru, zwłaszcza przez zawalenie się sklepień, że budynek mógł zostać przywrócony do użytku religijnego dopiero w 1492 r. Przy sklepieniach naw bocznych natomiast, pracowano jeszcze do 1495 roku. Kościół jest jednym z najpiękniejszych starszych kościołów na Śląsku, a konserwator prowincjonalny [Hans] Lutsch umieszcza go w towarzystwie dużych kościołów parafialnych Wrocławia jako budowlę wybitną i szlachetną.

W dalszej części postaram się uporządkować chronologicznie niektóre wiadomości o tym kościele, a zwłaszcza o zatrudnionych w nim kapłanach.

W 1233 r. wzmiankowany był kapelan Egidius z Namysłowa, któremu prokurator Zakonu Krzyżackiego Hermann Balk podarował pod zasiedlenie tereny Lassusini i Bandlovici. Za Lassusini zakładam obecną [wieś] Glausche, po polsku Głuszynę, natomiast co do Bandlovici, to w pracy Markgrafa i Schultego znaleźć można (B. 278) wywód o tym, że obecne miasto Rychtal zajęło miejsce Bandlowitz, które zostało zniszczone przez Polaków w 1271 roku.

1 kwietnia 1375 r. proboszcz Piotr z Namysłowa zarzucił uwięzionemu [przez siebie?] proboszczowi Janowi z [kościoła] św. Marcina w Strzelcach koło Namysłowa, że posiadał probostwo bezprawnie, ponieważ była to filia Namysłowa. Jan, który był w posiadaniu parafii Strzelce dopiero od 12 tygodni, odpowiedział, że został wprowadzony do niej przez bezpośredniego poprzednika Piotra – Mikołaja i że został wyświęcony na tę funkcję. Jakub Augustini, archidiakon legnicki i kanonik wrocławski, przewodniczył sądowi, [który odbył się] 20 października 1375 r. przy bocznym wejściu do katedry wrocławskiej i postanowił w ciągu ledwie tercji [czyli „w oka mgnieniu], że Jan mylił się co do [statusu] Strzelec i musi je opuścić, ponieważ Strzelce były filią Namysłowa (Kopia dokumentu w archiwum parafialnym w Namysłowie)„.

T. Myśliwiec, Zum 400 jährigen Jubiläum der Pfarrkirche in Namslau, [w:] Schlesisches Pastoralblatt, 15.01.1893.

Od razu kościół zbudowano?

„W 1420 r. do Namysłowa przybyli minoryci [Czyli franciszkanie, w Namysłowie obecni już od co najmniej 1284 r. W 1420 r. miała miejsce budowa nowego klasztoru oraz rozbudowa franciszkańskiego kościoła].

W 1451 r. za proboszcza Jana Bogschütza niejaki Gramsch podarował kościołowi 5 akrów ziemi, znajdujących się w Starym Mieście.

W 1480 r. usunięty został proboszcz Bartłomiej Hassarth, który toczył spór z rajcami i członkami wspólnoty kościelnej przed biskupem Rudolfem [von Rüdesheim]. Od tegoż momentu, aż po rok 1654, nie jest mi znane nazwisko żadnego namysłowskiego księdza.

W 1550 r. kościół został pozbawiony kultu katolickiego, księża zostali wypędzeni, a ołtarze zburzone. W 1533 r. rada wrocławska przejęła od cesarza zamek w Namysłowie wraz z lennem za 8 167 florenów jako zastaw i na podstawie tegoż starała się przeprowadzić w Namysłowie reformację„.

T. Myśliwiec, Zum 400 jährigen Jubiläum der Pfarrkirche in Namslau, [w:] Schlesisches Pastoralblatt, 15.01.1893.

Słowem komentarza

Jak przekazali nam kronikarze, budowa kościoła św. Piotra i Pawła rozpoczęła się w roku 1401. 4 lata później trwały już prace przy budowie wieży, a w roku 1441 wzniesiono w świątyni nowy ołtarz. O wszystkich tych wydarzeniach milczy ksiądz Teodor.

Dziekan rychtalski „wydłużył” też nieco istnienie parafii katolickiej w XVI wieku. Tak naprawdę objęcie urzędu proboszcza przez luteranina – rodowitego namysłowianina Thomasa Riegera, miało miejsce już w roku 1545. Zadanie „zaprowadzenia” reformacji było tym łatwiejsze, że już w 1525 decyzją rady miejskiej w kościele św. Piotra i Pawła głoszone były protestanckie kazania. Profesor Mateusz Goliński przypuszcza (M. Goliński, E. Kościk, J. Kęsik, Namysłów. Z dziejów miasta i okolic, Namysłów 2006), że nazwisko tego pierwszego kaznodziei brzmiało Finke.

W kolejnej odsłonie przedstawimy wydarzenia i postaci, związane z namysłowskim kościołem po roku 1654. Wówczas na powrót stał się on świątynią katolicką.

Autor tłumaczenia z języka niemieckiego: Mateusz Magda.

Źródła ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Parafia Męczeństwa św. Jana Chrzciciela w Sołectwo Rychtal.

Literatura cytowana w oryginale:

1. H. Lutsch, Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, T. II, Die Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau, 1889, s. 501-502;

2. H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae, T. XIV, Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889, s. 68-69;

3. W. Liebich, „Chronik der Stadt Namslau von Begründung derselben bis auf die neueste Zeit…”, Namslau 1862, s. 57-104.