Ptaki Ziemi Namysłowskiej #35

Wróbel (Passer domesticus) to ptak powszechnie znany każdemu. Od kilku tysięcy lat żyjący w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka, nauczył się czerpać korzyści z naszej obecności. Inaczej ma się sprawa z bliskim kuzynem wróbla, czyli prowadzącym bardziej skryty tryb życia mazurkiem (Passer montanus). Oba gatunki są często mylone ze sobą, dlatego też postanowiliśmy ich sylwetki zaprezentować Państwu w jednym, poświęconym tym ptakom artykule.

Wróbel i mazurek są członkami ptasiego rzędu wróblowych, reprezentowanego w Europie przez podrząd śpiewających. „Śpiew” jest w tym wypadku pojęciem umownym, związanym z budową anatomiczną ptaków, nie zaś z ich umiejętnościami wokalnymi. Bliskimi krewnymi ćwierkających wróbli i mazurków są przez to nie tylko ptasi tenorzy (np. słowiki, kosy i trznadle), ale i… kruki, gawrony i sroki.

Gdzie występuje wróbel?

Wróbel to ptak, którego naturalny zasięg występowania obejmuje Europę, Azję i część Afryki (wybrzeże śródziemnomorskie, Dolina Nilu). Introdukowany został przez człowieka również w nowe miejsca – do obu Ameryk, Australii oraz w południowej części kontynentu afrykańskiego. Warto wspomnieć o tym, że we Włoszech żyje osobny gatunek, wróbel apeniński (Passer italiae), a w basenie Morza Śródziemnego i w sporej części Azji występują wróble śródziemnomorskie (Passer hispalionensis).

Po lewej: samiec wróbla apenińskiego. Po prawej: samica wróbla śródziemnomorskiego (Wikimedia Commons)

A gdzie można spotkać mazurka?

Mazurek, określany przez naukowców również wróblem mazurkiem lub wróblem polnym, to ptasi mieszkaniec większości krajów Europy i Azji. W Afryce spotkać można je jedynie w północnym Maroku i na Wyspach Kanaryjskich. Część ptaków z populacji gniazdujących w chłodniejszych rejonach Eurazji migruje i spędza zimę w Bułgarii, Maroku i Turcji. Podobnie jak wróble, mazurki zostały wprowadzone przez człowieka na nowe terytoria, w Stanach Zjednoczonych i Australii.

Jak odróżnić wróbla od mazurka (i mazurka od wróbla)?

Samce tych pierwszych są brązowe, mają też czarny „śliniak” na szyi, białą pręgę na skrzydłach oraz szare spód ciała i wierzch głowy, nazywany czapeczką. Samiczki są szarobrązowe, z paskowanym grzbietem. Mazurki mają charakterystyczne czarne plamki na policzkach, kasztanowy wierzch głowy i dwie białe pręgi na skrzydłach. Ptaki obu płci są w tym wypadku ubarwione jednakowo.

Gdzie te ptaki budują swoje gniazda?

Oprócz wyglądu ptaki te różnią się również miejscami gniazdowania. Wróble zajmują różnego rodzaju szczeliny w konstrukcjach budynków, a nawet gniazd większych ptaków – np. bocianów, czapli i bielików. Korzystają też z opróżnionych gniazd jaskółek. Mazurki składają jaja przeważnie w dziuplach drzew lub budkach lęgowych. Z czasem nauczyły się też, podobnie jak wróble, budować gniazda w szczelinach budynków. Wróble składają przeciętnie sześć jaj, zaś mazurki cztery. Różna jest też ilość wyprowadzanych lęgów – wróble czynią to w ciągu roku trzykrotnie, u mazurków taka sytuacja to rzadkość. Okres wysiadywania jest z kolei identyczny, trwa 13-14 dni od złożenia ostatniego z jaj. Pisklęta pozostają w gnieździe przez około 17 dni, po czym przez kolejne 1,5 – 2 tygodni są karmione przez oboje rodziców.

Czym żywią się wróbel i mazurek?

Podobna jest też dieta obu ptaków. Głównym jej składnikiem są nasiona roślin uprawnych oraz dziko rosnących. Żywią się również owadami, którymi ze względu na wysoką zawartość białka karmią również pisklęta. Przysmakiem wróbli są owies i pszenica, mazurki wolą rdest ptasi i proso.

Jak liczne są oba gatunki?

Krajowa populacja wróbla szacowana jest obecnie na około 6,3 mln par. Mazurków żyje w Polsce z kolei około 1,4 mln par. To jednak liczebność drugiego z ptaków ma w ciągu ostatnich lat wyraźną tendencję rosnącą (jest ich dwa razy więcej niż 15 lat temu), podczas gdy liczebność wróbli w latach 2000-2012 ciągle spadała, po czym nastąpił wzrost do poziomu z przełomu wieków.

Mazurki stają się coraz częstszymi sąsiadami człowieka, wydają się w niektórych miejscach zajmować nisze ekologiczne opuszczane przez wróble. Ostatnio jednak cechy wzrostu wykazują populacje obu tych ptaków i nie dziwią nikogo spotykane coraz częściej mieszane stada wróbli i mazurków.

Ptaki Ziemi Namysłowskiej #34