Ptaki Ziemi Namysłowskiej #36
Kapturka (Sylvia atricapilla) to ptak, którego zdecydowanie łatwiej usłyszeć, niż zobaczyć. O tym, że często spotykamy ją nieświadomie, świadczy zwłaszcza fakt, że obecnie jest czwartym pod względem liczebności ptakiem gniazdującym w Polsce – po skowronku, ziębie i wróblu. Krajowa populacja kapturki szacowana jest bowiem obecnie na ponad 5 milionów par lęgowych.
W rodzinie pokrzewek
Bohaterka dzisiejszego artykułu znana jest także jako pokrzewka czarnołbista lub czarnogłowa. Jest jednym z sześciu żyjących w Polsce gatunków pokrzewek, ptasiej rodziny należącej do rzędu wróblowych. Jej lęgowi w naszym kraju krewni to: pokrzewka wąsata (Curruca cantillans), jarzębatka (Curruca nisoria), piegża (Curruca curruca), cierniówka (Curruca communis) i gajówka (Sylvia borin). Charakterystycznymi cechami pokrzewek są na przykład: stonowane upierzenie, żywienie się owadami oraz brak dymorfizmu płciowego.
Sześć gatunków żyjących w Polsce pokrzewek – kapturka, pokrzewka wąsata, jarzębatka, piegża, cierniówka i gajówka (Wikimedia Commons)
Dymorfizm płciowy – kapturka wyjątkowa w rodzinie
W tej ostatniej kwestii kapturka wyróżnia się jednak na tle swoich krewniaczek. Samce różnią się od samic, a płeć ptaka rozpoznać można po elemencie, z którym związana jest ich nazwa – sięgającej krawędzi oka czapeczce, czyli kapturkowi. U samców jest ona czarna, zaś u samiczek rdzawa. Osobniki żeńskie mają poza tym jaśniejszy, bardziej brązowy spód ciała, niż popielatoszare samce.
U kapturek, jako jedynych polskich pokrzewek, występuje dymorfizm płciowy. Po lewej samiec, po prawej samica (Wikimedia Commons)
Blisko człowieka lub z dala od niego
Środowiskiem życia kapturek są tereny zadrzewione. Preferują lasy liściaste i mieszane, spotkać można je również w ogrodach, parkach, zagajnikach i miejskich zieleńcach. W naszym mieście ptaki te gniazdują przede wszystkim wśród gęstych krzewów, między innymi w rejonie Alei nad Namysłówką oraz skweru, położonego między ulicami Sejmową i Stawową.
Coraz częściej zimująca
Wiosną i latem kapturki żywią się przede wszystkim owadami i innymi bezkręgowcami, które zbierają na drzewach (żerując w sadach i ogrodach zjadają szkodniki upraw). Jesienią głównymi składnikami ich diety stają się owoce i jagody. Jako jedyna z pokrzewek zimuje w środkowej i zachodniej Europie, coraz częściej również w Polsce. W łagodne zimy, kapturki które pozostały w swoich rewirach lęgowych, żywią się pozostałymi na drzewach owocami, zwłaszcza bzu czarnego, jarzębiny i kaliny. Ptaki migrujące spędzają zimę w krajach śródziemnomorskich, w dolinie Nilu oraz Afryce Subsaharyjskiej.
Wabiąc śpiewem i umiejętnościami
Na przełomie marca i kwietnia samce zajmują tereny lęgowe, po czym śpiewem wabią partnerki. Konstruowanie gniazd rozpoczynają samce, wykorzystując do tego trawy, liście, łodygi, gałązki i korzonki. Każdy samiec wykonuje kilka „projektów” gniazd, w momencie gdy są one ukończone w 1/3 następuje ich prezentacja samiczkom. Po akceptacji konkretnego gniazda, oba ptaki kontynuują jego budowę. Okres lęgowy trwa do lipca, w tym czasie kapturki wyprowadzają jeden lub dwa lęgi. Samiczki składają 4-6 jaj, które wraz z partnerem wysiadują przez 13-14 dni od momentu zniesienia ostatniego z jaj. Kapturki są jednymi z najczęstszych „przybranych rodziców” dla piskląt kukułki.
Kapturki spotkać można w Polsce od marca do października. Coraz częściej pozostają jednak u nas na zimę. Po lewej samiczka, po prawej samiec (Wikimedia Commons)
Źródło ilustracji: zasoby portalu Wikimedia Commons
Literatura: 1. J. Sokołowski, Ptaki Polski, Warszawa 1979; 2. Trendy liczebności ptaków w Polsce (red. D. Ochocińska i T. Chodkiewicz), Warszawa 2018; 3. D. Marchowski, Ptaki Polski, Warszawa 2023.
