Czas pionierów #5
Dziś opowiemy o tych, których śmiało można określić prawdziwymi pionierami polskiego Namysłowa – o kolejarzach. Pierwsi przedstawiciele tej profesji pojawili się w naszym mieście już na początku marca 1945 r. Był to czas, gdy okolica znajdowała się pod zarządem wojskowym Armii Czerwonej.
Głównym zadaniem, jakie stało przed przybyłymi z Kępna specjalistami było uruchomienie wszystkich dostępnych połączeń kolejowych. Pamiętajmy, że możliwość taka dotyczyła wówczas czterech biegnących po obszarze powiatu namysłowskiego linii. Z Namysłowa można było dotrzeć koleją nie tylko do Wrocławia i Kluczborka, ale i do Opola, Kępna i Sycowa.
„Siedmiu wspaniałych” namysłowskiego kolejnictwa
Pierwszą wzmiankę o obecnych w Namysłowie polskich kolejarzach znajdujemy pod datą 3 marca 1945 r. Do miasta przybyła wówczas pociągiem z Kluczborka siedmioosobowa grupa specjalistów. W jej skład wchodzili: Bolesław Przybylski (1917-1986, zawiadowca stacji), Narcyz Gurowski, Antoni Hajda, Walenty Grzegorzek, Stanisław Stefan (1915-1996), Władysław Kruk i Stefan Kuberski (1914-2005). W kolejnych dniach skład osobowy zasilany był przez nowo przybyłych fachowców. Początkowo pracowników rozlokowano w kamienicy przy ul. Wojska Polskiego 3, ale już po krótkim czasie przenieśli się oni do budynku dworca (ul Dworcowa 7) i ekspedycji towarowej (ul. Dworcowa 11). 30 marca udało się przywrócić ruch na odcinku Kluczbork-Oleśnica. Jako, że walki o „Festung Breslau” toczyć miały się jeszcze do 6 maja, to uruchomienie połączenia z Wrocławiem musiało jeszcze poczekać. 12 maja nastąpiło z kolei przejęcie z rąk Armii Czerwonej odcinka Namysłów-Oleśnica.
Gościnni i uczynni
Warto wspomnieć o tym, że aż do lipca 1945 r. namysłowscy kolejarze za swoją pracę nie otrzymywali żadnego wynagrodzenia. Wystarczyć musiały im jedynie przydziały żywnościowe i darmowe posiłki w „kuchni ludowej”. Zapewne mowa tu o wspominanej w sprawozdaniach starosty Tomasza Nowackiego (1897-1946) miejskiej jadłodajni. Znane są również świadectwa, mówiące o dobrej woli i koleżeńskim stosunku pracowników kolei do przedstawicieli powstającej w powiecie namysłowskim polskiej administracji. Korzystali oni np. z kuchni kolejowej (produkty dowoził parowóz z Kępna), zorganizowanej w budynku przy ul. Dworcowej 5 (dawniej 3), a działającej do października 1945 r. pod kierownictwem Heleny Sikory. Dziwić nie może, więc to, jak ciepło wypowiadali się o namysłowskich kolejarzach przedstawiciele władz. Cytując sekretarza powiatu Kazimierza Giecewicza (1912-1964), który przybył do Namysłowa 30 kwietnia 1945 roku :
Na drugi dzień [tj. 2 maja 1945 r. – przyp. MM] przybyli z wizytą przedstawiciele Straży Ochrony Kolei. Byli w Namysłowie bodaj od stycznia lub lutego [być może niektórzy przybyli przed 3 marca? – przyp. MM]. Kochani chłopcy. Dużo nam pomogli. Byli zagospodarowani, mieli tak zwane swoje chody. Nasza rewizyta na drugi dzień [tj. 3 maja – przyp. MM] była pamiętna. Po raz pierwszy od 10 dni jadłem naprawdę dobre i smaczne rzeczy. Dzięki pomocy straży nasi przedstawiciele natychmiast pojechali do Częstochowy i Kępna. Chodziło o zakup kawy, cukru, mąki, no i, muszę się przyznać spirytusu oraz wódki.
K. Giecewicz, W Namysłowie, [w:] Trudne dni: Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów, t. 1, Wrocław 1960
Kolejarze pomagali również ofiarnie w odgruzowywaniu miasta i w rozbiórce zniszczonych (podczas okresu radzieckiej okupacji miasta) budynków. Brali również udział w organizacji dożynek wojewódzkich, które pod koniec lipca 1945 r. odbyły się w Namysłowie. Pracownicy kolei zorganizowali też pierwszą w mieście orkiestrę dętą (rywalizującą następnie z zespołem strażaków-ochotników) pod batutą Leona Mielnika (1904-1965).
Sportowcy i spółdzielcy
W budynku wcześniej używanym jako kuchnia kolejowa urządzono świetlicę, którą po pewnym czasie przeniesiono się do „Domu Kolejarza”. Obecnie w gmachu przy ul. Oławskiej 13 funkcjonuje Aparthotel & Restaurant Rezydencja Limba. Środowisko kolejarskie zorganizowało w swoim gronie sportowe zespoły: piłkarski, siatkarski, a także szachowy. W 1946 r. namysłowskie koło Związku Zawodowego Kolejarzy (powstałe w listopadzie roku poprzedniego) posiadało już własny sztandar, własnoręcznie wykonany przez Józefa Karczewskiego. Służył on do roku 1965, kiedy to podczas obchodów Dnia Kolejarza nastąpiła ceremonia wręczenia nowego znaku rozpoznawczego.
Już w kwietniu 1945 r. zawiązała się spółdzielnia kolejowa, która funkcjonowała do roku 1948, kiedy to weszła w skład Powszechnej Spółdzielni Spożywców. Jej działalnością kierowali Tomasz Malikiewicz i Feliks Ceglarek (1918-2010). Stefan Piasta prowadził spółdzielczy sklep, który początkowo mieścił się przy ul. Mostowej 11 (obecnie Jana Pawła II 5), a później przy ul. Wojska Polskiego 9.
To oczywiście nie wszystko co można by napisać o namysłowskich kolejarzach i ich działalności w pierwszych latach powojennych. Pamiętać należy, że to właśnie koleją do Namysłowa przybywali nowi mieszkańcy naszej „Małej Ojczyzny”, (m. in. moja rodzina, która dotarła do Namysłowa 29 czerwca 1945 r.). W ten sam sposób opuszczali ją dotychczasowi lokatorzy, czyli wysiedlana ludność niemiecka. W załączonym wykazie literatury znajdziecie Państwo pozycje książkowe, zawierające kolejne informacje na ten temat.
Literatura: 1. K. Kuliński, Pierwsze lata polskiej służby kolejowej w Namysłowie, Namysłów 1970 (reedycja 2015); 2. K. Giecewicz, W Namysłowie, [w:] Trudne dni: Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów, t. 1, Wrocław 1960; 3. T. Harjasz, Kronika Ziemi Namysłowskiej 1862-1964, Namysłów 1993.
Źródła ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Zasoby portali Wratislaviae Amici – Polska-org.pl oraz Fotopolska.
