Zabytkowa kuźnia z Ziemiełowic

W Muzeum Wsi Opolskiej znajduje się kilkanaście obiektów, pochodzących z obszaru powiatu namysłowskiego. Wśród nich wymienić należy również bohaterkę dzisiejszego artykułu. Jest nią kuźnia, która przeniesiona została do opolskiego skansenu z Ziemiełowic.

Nie tylko w Kowalowicach

Kuźnie były jednymi z podstawowych budynków, które przez wieki służyły ludności wiejskiej. Spotykano je oczywiście również w miastach, ale to szczególnie na wsi chłop-kowal był rzemieślnikiem cieszącym się szacunkiem współmieszkańców. Warto pamiętać, że poza swoim podstawowym zajęciem, czyli wykuwaniem metalowych przedmiotów, kowale trudnili się również pielęgnowaniem końskich kopyt, ślusarstwem, a nawet… wyrywaniem zębów.

Dawni kowale przy pracy. Po lewej rycina z roku 1588, po prawej XIX-wieczny obraz.

Niemal 300-letnia budowla

Istniejący po dziś dzień warsztat kowalski wybudowano w Ziemiełowicach w roku 1726. Rok powstania zabytku znamy dzięki temu, że XVIII-wieczny budowniczy umieścił go na nadprożu, wraz z literami M P I W B oraz S F. Nie była to pierwsza kuźnia we wsi, na całym naszym terenie powstawały one już bowiem powszechnie w okresie średniowiecza.

Ziemiełowicka kuźnia wzniesiona została początkowo wyłącznie z drewna, przy wykorzystaniu konstrukcji zrębowej. Na przełomie XIX i XX wieku miała miejsce przebudowa obiektu, podczas której wprowadzono do jej konstrukcji również elementy murowane (palenisko). Budynek powstał na planie prostokąta, składał się ostatecznie z murowanej z cegły części mieszkalnej oraz drewnianego warsztatu. Istnienie kuźni z częścią mieszkalną (Schmiedewohnung), potwierdził Friedrich Albert Zimmermann w swojej wydanej w roku 1795 pracy, opisującej ziemie księstwa wrocławskiego, w tym również obszar ówczesnego powiatu namysłowskiego.

Wnętrze przykryte jest belkowanym stropem. Od frontu w ścianie szczytowej znajduje się podcień, utworzony przez wysunięty okap, który wsparty jest na trzech słupach. Wejście zamknięto odcinkowo, z wykorzystaniem zastrzałów. Dach siodłowy pokryty był pierwotnie blachą i papą, w Muzeum Wsi Opolskiej warsztat pokryty został gontem.

Wnętrze ziemiełowickiej kuźni (fot. T. Śniadecki, 2014).

Obiekt muzealny

Do Bierkowic (ta podopolska wieś włączona została w granice miasta w roku 1975) kuźnia przeniesiona została już po oficjalnym otwarciu skansenu (23 września 1970 r.). Trafiła tam jedynie część warsztatowa, pomieszczenia mieszkalne zostały uprzednio rozebrane. We wnętrzu prezentowane jest obecnie wyposażenie, które służyło do pracy kowalom i ich pomocnikom. Wraz z młynem wodnym oraz wiatrakami-koźlakami ziemiełowicka kuźnia reprezentuje wiejskie budownictwo przemysłowe.

Po lewej: Młyn wodny z Siołkowic Starych. Po prawej: wiatraki typu koźlak z Dobrzenia Wielkiego i Grotowic (fot. Muzeum Wsi Opolskiej).

Przeczytaj również artykuł o pałacu w Ziemiełowicach!