Namysłowskie Towarzystwo Upiększania Miasta #1
Do tradycji i specyfiki życia społecznego w Niemczech należy m.in. popularność zrzeszania się oraz zakładania wszelkiego rodzaju stowarzyszeń – od związków działkowców po lokalne, wiejskie kluby sportowe. Można powiedzieć, iż jest to kraj oddolnych inicjatyw obywatelskich, aczkolwiek z ich wprowadzaniem w życie także bywa różnie. W Niemczech jednak naprawdę wiele osób działa w klubach lub stowarzyszeniach – istnieje ich bowiem prawie pół miliona!
Moda na stowarzyszenia
Tradycje te sięgają XIX wieku i związane są w dużym skrócie z ówczesną demokratyzacją życia w Rzeszy oraz częściową decentralizacją. Już nie tylko arystokraci i urzędnicy wyższego szczebla, ale także lokalni entuzjaści angażowania się w życie publiczne mieli coraz więcej do powiedzenia. Do osób tych najczęściej należały miejscowe kręgi inteligenckie oraz (czego możemy się domyślać, bo ktoś te inicjatywy musiał współfinansować) przedsiębiorcy, kapitaliści – w tamtych czasach najczęściej zwani fabrykantami (jak np. namysłowska rodzina Haselbachów).
Towarzystwa Upiększania Miast
Jedną z dość ciekawych i raczej nieznanych z polskiego podwórka form takiej działalności stowarzyszeniowej były licznie zakładane od drugiej połowy XIX w. w Niemczech tzw. towarzystwa upiększania miasta (Verschönerungsvereine). Istnieją one na terenie Republiki Federalnej po dziś dzień. Wiele stowarzyszeń upiększających powstało w drugiej połowie XIX w., gdy nastąpił gwałtowny rozwój turystyki. Oprócz działań mających na celu zwiększenie estetyki miejscowości, przejęły one działania związane z promocją miasta, pośrednictwem i opieką nad gośćmi oraz utrzymaniem infrastruktury turystycznej. Później większość tych stowarzyszeń zmieniła nazwę na „stowarzyszenia zajmujące się turystyką” (Verkehrsvereine). Obecnie część działań dawnych towarzystw upiększania miasta przejęły stowarzyszenia celowe (Zweckverbände) lub po prostu gminy (Gemeinden).
Namysłów nie chciał być gorszy
Wszystkie te procesy o których powyżej mowa nie ominęły naturalnie leżącej wówczas w Rzeszy Niemieckiej dolnośląskiej Ziemi Namysłowskiej. 15 marca 1894 r. oficjalnie zarejestrowano Namysłowskie Towarzystwo Upiększania Miasta, jego oryginalna niemiecka nazwa brzmiała – Verschönerungsverein zu Namslau.
W dzisiejszym artykule wtajemniczymy Was drodzy Czytelnicy w zapisy statutowe powołanego do życia Namysłowskiego Towarzystwa Upiększania Miasta. Zdradzają one wiele na temat tego jakie były cele i zakres działalności tego tajemniczego towarzystwa.
Statut Verschonerungsverein zu Namslau
§1. Celem Namysłowskiego Towarzystwa Upiększania Miasta jest dbałość o piękno miasta i jego okolic, a w szczególności utrzymanie i zagospodarowanie istniejących obiektów oraz budowa nowych deptaków i ścieżek spacerowych.
§2. Działalność stowarzyszenia jest regulowana przez zarząd i walne zgromadzenie.
§3. Rokiem stowarzyszenia jest rok kalendarzowy.
§4. Zarząd reprezentuje Stowarzyszenie na zewnątrz. Zarząd wybierany jest przez Walne Zgromadzenie. Składa się on z: przewodniczącego, wiceprzewodniczącego, skarbnika, sekretarza i asesorów.
§5. Zarząd przeprowadza prace upiększające w porozumieniu z właściwymi władzami i w miarę dostępnych środków według własnego uznania. Zarząd ma prawo wybierać spośród członków Stowarzyszenia przedstawicieli i komisje do kierowania pracami.
§6. Walne Zgromadzenie, zwoływane przez Zarząd na wiosnę każdego roku, wybiera Zarząd większością głosów na kadencję jednego roku przez głosowanie lub aklamację i decyduje : 1. w sprawie sprawozdania administracyjnego i finansowego składanego przez Zarząd, 2. w sprawie propozycji i projektów ulepszeń, 3. w sprawie wykluczenia członków, 4. w sprawie zmian w statucie i rozwiązania Stowarzyszenia, 5. w sprawie dysponowania majątkiem w przypadku rozwiązania Stowarzyszenia.
Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie zwołuje Zarząd na wniosek co najmniej 10 członków Stowarzyszenia. Ponadto latem i jesienią odbywa się jedno spotkanie towarzyskie. Czas i miejsce posiedzenia ogłasza się z wyprzedzeniem w gazecie „Namslauer Stadblatt”.
§7. Walne zgromadzenie decyduje większością głosów.
Wykluczenie członka, rozwiązanie stowarzyszenia oraz zmiana statutu wymagają zgody 2/3 obecnych członków.
§8. Członkiem stowarzyszenia staje się każdy, kto zgłosi się do członka zarządu ustnie lub pisemnie i zapłaci roczną składkę członkowską w wysokości co najmniej 50 Pfennigów, która jest pobierana z góry w styczniu każdego roku.
§9. Każdy członek ma prawo i obowiązek dbać o utrzymanie obiektów, informować Zarząd o wszelkich brakach i zgłaszać propozycje zmian.
§10. Rezygnacja z członkostwa w Stowarzyszeniu następuje poprzez pisemne zawiadomienie Zarządu.
Namslau. 15 marca 1894 podpisano przez: Snay, A. Haselbach, P. Haselbach, Christofzik, Hauck, Kieselbach.
Statuten des Verschönerungsvereins zu Namslau vom 15.Maerz 1894, [w:] http://www.namslau-schlesien.de/verschoenerung.htm?fbclid=IwAR0OW5_FORRpQmeS-8qLdVlqQBKFnV5WwVdnJmLSx79Noee0KYQQVsdK9IY, [dostęp: 30 V 2023 r.].
Fragmenty statutu namysłowskiego Towarzystwa Upiększania Miasta
Wzór dla następców
Interesującym faktem jest, że mimo upływu niemalże 130 lat zapisy statutowe dot. działalności Namysłowskiego Towarzystwo Upiększania Miasta niewiele różnią się pod względem formalnym i prawnym od sposobu w jaki działają dzisiejsze polskie stowarzyszenia. Widać tu, że prawo europejskie bazuje na jednym fundamencie i nawet powstanie/istnienie państw narodowych nie doprowadziło w tym zakresie do dywersyfikacji.
To już wszystko w tym odcinku na temat Namysłowskiego Towarzystwa Upiększania Miasta. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na temat tego pożytecznego stowarzyszenia oraz innych organizacji dawniej działających w naszym mieście, to koniecznie śledźcie naszą stroną i zapraszajcie Zainteresowanych do jej polubienia.
Źródła ilustracji: Archiwum Cyfrowe TPNiZN, Zbiory stowarzyszenia Namslauer Heimatfreunde.
