Warząc i destylując

Kolejną kwestią, którą zajęliśmy się podczas lektury wydanej w 1795 roku publikacji Zimmermanna, było rozmieszczenie w ówczesnym powiecie namysłowskim zakładów produkujących alkohol – browarów i destylarni.

Poprzednio, z twórczością XVIII-wiecznego urzędnika zetknęliśmy się, pisząc na temat namysłowskich cechów rzemieślniczych. Dziś udajemy się w „teren”.

Historia alkoholem pisana

226 lat temu w powiecie namysłowskim funkcjonowały co najmniej 24 browary i 13 destylarni. 33 spośród 37 zakładów produkujących alkohol znajdowały się we współczesnych granicach powiatu. Kolejne cztery istniały w stanowiącej obecnie część powiatu kępińskiego gminie Rychtal. Lokalizacje browarów (kolor pomarańczowy) i destylarni (kolor zielony) prezentują załączone mapki.

Warto pamiętać o tym, że w XVIII-wiecznych browarach warzono znacznie słabsze niż współczesne piwo. W destylarniach powstawała z kolei wysokoprocentowa brandy – „wypalanka” z wina gronowego. Uwagę zwraca to, że miasto Namysłów otoczone było przez miejscowości, w których albo nie znajdowały się zakłady produkujące alkohol lub były to wyłącznie destylarnie. Związane było to z milą miejską, czyli przywilejem wprowadzonym w roku 1706.

Mila miejska

315 lat temu wymierzona została na nowo mila, w której zasięgu obowiązywać miały miejskie monopole gospodarcze. Od tej pory równać się ona miała 11 250 łokciom, czyli około 6,5 km. Warto pamiętać, że wcześniej namysłowscy mieszczanie cieszyli się piwnym monopolem praktycznie na obszarze całego powiatu. Wyjątek stanowiły dobra ziemskie rodu Kotulińskich (swoje browary posiadały: Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Miejsce oraz Miodary). Od roku 1706 piwo było można warzyć (i robiono to nadal w roku 1795) w Baldwinowicach, Domaszowicach, Jakubowicach, Jastrzębiu, Kowalowicach, Minkowskim, Pawłowicach Namysłowskich, Smogorzowie, Strzelcach, Woskowicach Górnych (a konkretnie w folwarku Świbno) i Woskowicach Małych.

Majątek rodu von Poser w Drożkach na mocy stosownego przywileju usamodzielnił się z kolei od piwnego monopolu Rychtala. Na obszarze „Kraiku Rychtalskiego” znajdował się również browar w Skoroszowie, stanowiącym własność biskupa wrocławskiego. Wyszynk skoroszowskiego piwa „biskupiego” prowadzony był już w roku 1691 w karczmie położonej w pobliżu Głuszyny – czyli w budynku będącym poprzednikiem sławnego „Smyka”.

„Smyk”, czyli dom o adresie Skoroszów 33. Ten budynek, znajdujący się przy wjeździe do Głuszyny od strony południowej, położony jest obecnie na pograniczu powiatów namysłowskiego i kępińskiego. W latach 1920-1939 wiodła tędy granica polsko-niemiecka.

Karczmy (nie wszystkie) miały wybór

Na osłabieniu gospodarczej potęgi Namysłowa skorzystać mogły również karczmy, znajdujące się w miejscowościach położonych poza zasięgiem miejskiej mili, ale nie posiadające własnych browarów. W Idzikowicach serwowano piwo z Jakubowic lub Pawłowic Namysłowskich, zaś w Gręboszowie z Domaszowic lub Strzelec. W zasięgu mili miejskiej, a więc z zobowiązaniem do podawania piwa namysłowskiego, pozostały karczmy w Starym Mieście, Dębniku, Józefkowie, Kamiennej, Krzykowie, Michalicach, Objaździe, Rychnowie, Smarchowicach Małych, Smarchowicach Wielkich, Wilkowie oraz Ziemiełowicach.

Bez ograniczeń można było z kolei produkować i serwować w karczmach lokalną „wypalankę”, jak np. „Ziemiełowicka Brandy„. Symbolicznie przywrócona do życia podczas jednego ze spotkań z cyklu „Historie Małych Ojczyzn” stała się… „spiritus movens” dzisiejszego artykułu. W destylowanym winie zasmakowano chyba szczególnie w Jastrzębiu i Minkowskiem, gdyż jedynie w tych dwóch wsiach obok siebie istniały browary (dopuszczone do istnienia w roku 1706) oraz destylarnie.

W kwestii podsumowania