Ptaki Ziemi Namysłowskiej #40

Czapla siwa (Ardea cinerea) to ptak z rzędu pelikanowych, określanego również jako pełnopłetwe. W Polsce zaobserwować można przedstawicieli trzech rodzin, wchodzących w skład tegoż rzędu – czaplowatych, pelikanów oraz ibisów.

Jako gniazdujące określić można pięć gatunków. Warto zauważyć, że wszystkie z nich to członkowie rodziny czaplowatych. Oprócz bohaterki dzisiejszego artykuły są to również: bąk (Botaurus stellaris), bączek (Ixobrychus minutus), ślepowron (Nycticorax nycticorax) i czapla biała (Ardea alba). Kolejne osiem to gatunki zalatujące, spotykane u nas jedynie podczas wiosennych i jesiennych przelotów. Wśród nich wyróżnić można: dwa pelikany, cztery czaple oraz dwa ibisy.

Najliczniejsza polska czapla

Czapla siwa jest bez wątpienia najliczniejszym polskim czaplowatym. Jej krajowa populacja liczy obecnie około 9 200 par, żyjących głównie w zachodniej i północnej części kraju. W ostatnich latach naukowcy obserwują interesujące zjawisko zbliżania się miejsc gniazdowania (kolonii, czaplińców) do osiedli ludzkich. W Wielkopolsce potrafią one powstawać na drzewach oddalonych jedynie 170 metrów od najbliższych zabudowań. Jest to związane najprawdopodobniej z rosnącą populacją naturalnego wroga – bielika (Haliaeetus albicilla).

Swoje kolonie, których w Polsce jest obecnie około 250, ptaki te zakładają w niewielkich kompleksach leśnych, na porośniętych drzewami i krzewami wyspach, czasem również w szuwarach. Na przykład, w Namysłowie kolonię czapli siwych można odnaleźć w niewielkim zagajniku przy ulicy Parkowej, nieopodal Widawy i rybnych stawów hodowlanych. Z kolei we Wrocławiu stado tych ptaków (prawdopodobnie uciekinierzy z ogrodu zoologicznego i ich potomkowie) przez lata gniazdowało na sosnach, rosnących w pobliżu zabytkowej Hali Stulecia. Dopiero w ostatnim czasie drzewa te zabezpieczono przed zasiedlaniem przez czaple siwe.

W Polsce żyje obecnie ponad 9 tysięcy par czapli siwych (fot. Łukasz Berlik)

Pożywienie

Pożywienie czapli siwych stanowią głównie ryby, a poza tym drobne ssaki (gryzonie, ryjówki), żaby, ryjówki i skorupiaki. Zdarza im się również polować na niewielkie ptaki, a nawet na węże. Często obserwuje się je czatujące na ryby, charakterystycznie stojące wówczas na jednej nodze. Zimą ptaki te przemierzają pola uprawne, w poszukiwaniu gryzoni i dżdżownic.

Gniazdo i lęgi

Swoje gniazda czaple siwe budują z patyków i gałęzi, dodatkowo wyścielając je liśćmi i trawą. W trakcie lęgów samice składają od jednego do sześciu jaj, które wysiadują przez 25-26 dni. W latach ciepłych i obfitych w pokarm ptaki przystępują do drugiego lęgu, jest to jednak zjawisko stosunkowo rzadkie. Pisklęta są karmione przez rodziców rybami, są także ogrzewane przez dorosłe ptaki przez 3 pierwsze tygodnie życia.

Młode czaple potrafią latać w wieku siedmiu tygodni, ale przez pewien czas nie opuszczają jeszcze rodzinnego gniazda. Gdy już to uczynią, staną się ptakami samotnymi, wędrującymi w poszukiwaniu dogodnego miejsca do osiedlenia się. Warto dodać, że swoje własne gniazdo i rodzinę ci koczownicy założą dopiero za dwa lata. Czaple siwe są jednak ptakami dość długowiecznymi, w środowisku naturalnym mogą przeżyć ponad 20 lat.

Po opuszczeniu rodzinnego czaplińca, młode czaple siwe stają się koczownikami, poszukującymi nowego miejsce do osiedlenia się i założenia gniazda (rys. Władysław Siwek, fot. Łukasz Berlik).

Wędrówki

Część polskich czapli pozostaje na zimę w kraju. Te, które decydują się na wędrówki ,odlatują na przełomie sierpnia i września, kierując się do Afryki. Do swojego czaplińca powrócą pod koniec marca lub na początku kwietnia.

Czapla siwa uwieczniona w trakcie lotu (fot. Łukasz Berlik).

Czapla siwa i jej krewniacy

Na terenach, na których występują różne gatunki czapli, może dojść do powstawania mieszanych par czapli siwych i białych. Ptaki, będące potomkami takiej pary obserwowano już 20 lat temu w Parku Narodowym Ujście Warty. Warto pamiętać o tym, że pozostałe żyjące w Polsce gatunki czapli są znacznie mniej liczne. Bąków żyje u nas około 3 700 par, a bączków około 1 300 par. Populację czapli białej i ślepowrona szacuje się na po niespełna 1 000 par.

Polskie czaplowate – bąk, bączek, ślepowron, czapla biała i czapla siwa (Wikimedia Commons).

Z kolei czapla nadobna (Egretta garzetta) i czapla purpurowa (Ardea purpurea) to ptaki co prawda w Polsce spotykane, ale bez pewności co do stałego gniazdowania – ostatnie informacje o ich lęgach pochodzą odpowiednio z 2012 i 2009 r. Gatunkami pelikanowych, które do naszego kraju tylko i wyłącznie zalatują (w różnym stopniu częstotliwości) są: pelikan różowy (Pelecanus onocrotalus), pelikan kędzierzawy (Pelecanus crispus), czapla modronosa (Ardeola ralloides), czapla złotawa (Bubulcus ibis), warzęcha (Platalea leucorodia) oraz ibis kasztanowaty (Plegadis falcinellus).

Po lewej: Czapla purpurowa w locie. Po prawej: Polująca czapla nadobna (Wikimedia Commons).

Ptaki Ziemi Namysłowskiej #39